Úttektarskýrsla á EES-samstarfinu
Vilji ráðuneytisins stendur til þess að skýrsla okkar liggi fyrir innan tólf mánaða.
Í gær (30. ágúst) var skýrt frá því að Guðlaugur Þór Þórðarson utanríkisráðherra hefði skipað mig formann í starfshópi sem vinna á skýrslu um aðild Íslands að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES). Með mér í hópnum eru Kristrún Heimisdóttir, lögfræðingur og fyrrverandi framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins, og Bergþóra Halldórsdóttir, lögfræðingur hjá Samtökum atvinnulífsins og erindreki um samstarf atvinnulífsins og utanríkisþjónustunnar. Þá fær hópurinn sér til halds og trausts starfsmann sem hefur aðsetur í utanríkisráðuneytinu.
Í fréttatilkynningu utanríkisráðuneytisins af þessu tilefni segir:
„Á næsta ári verður aldarfjórðungur liðinn frá gildistöku EES-samningsins. Jafnframt eru framundan þáttaskil í Evrópusamvinnunni þar sem til stendur að aðildarríki gangi úr ESB í fyrsta sinn. Í ljósi þessa er bæði tímabært og nauðsynlegt að ráðast í ítarlega úttekt á aðild Íslands að EES.“
Þá er haft eftir utanríkisráðherra:
„EES-samningurinn hefur reynst okkur afar vel undanfarinn aldarfjórðung en það er engu að síður nauðsynlegt að meta kosti hans og galla reglulega. Á síðustu misserum höfum við verið að bæta framkvæmd samningsins og gæta betur að okkar hagsmunum. Nú er lag að lyfta umræðu um þessi mál þannig að hún verði málefnaleg og gagnleg. Ég er ekki í nokkrum vafa um að þremenningarnir sem skipa starfshópinn eigi eftir að skila bæði vandaðri skýrslu sem á eftir að nýtast vel enda valinn maður í hverju rúmi.“
Það er flókið mynstrið þegar kemur að því að sýna aðild einstakra ríkja að mismunandi samstarfssamningum í Evrópu.
Vilji ráðuneytisins stendur til þess að skýrsla okkar liggi fyrir innan tólf mánaða. Okkur ber að hafa hliðsjón af beiðni frá hópi þingmanna um skýrslu utanríkisráðherra um kosti og galla aðildar Íslands að EES-samningnum sem alþingi samþykkti fyrr á þessu ári. Þá ber okkur að „leita til helstu sérfræðinga á þeim sviðum sem skýrslugerðin tekur til og er heimilt að afla efnis í skýrsluna frá fræðimönnum og öðrum sérfræðingum utan hópsins,“ eins og segir í tilkynningu ráðuneytisins.
Á árunum 2004 til 2007 leiddi ég starf nefndar með fulltrúum allra þingflokka um EES-samstarfið. Það tók mið af því að alls ekki var samstaða um EES-aðildina þegar alþingi samþykkti hana fyrir aldarfjórðungi. Í nefndinni náðist full samstaða um gildi EES-aðildarinnar. Í séráliti einstakra nefndarmanna koma hins vegar fram ólík sjónarmið varðandi aðild að ESB.
Á ESB-aðildarumsókn reyndi árin 2009 til 2013. Hún rann út í sandinn og varð að engu árið 2015.
Ég var og er á móti ESB-aðild og tel að EES-leiðin sé best til óhjákvæmilegs samstarfs okkar við ESB. Að greina EES-stöðuna nú og draga ályktanir af þeirri vinnu er verðugt viðfangsefni.